Wizyta profilaktyczna
Autor: Podolog – Edukator Diabetologiczno Geriatryczny Agnieszka Bednarska-Frisinghelli
Cukierek, słodziak tak pieszczotliwie nazywają rodzice swoje pociechy chore na cukrzycę typu 1. Cukrzyca typu 1 dotyczy głównie dzieci i młodzieży i stanowi 5% wszystkich przypadków cukrzycy oraz stanowi 85% przypadków cukrzycy wśród dzieci i młodzieży poniżej 20 roku życia. W ostatnich 25 latach zachorowalność na ten typ cukrzycy zwiększyła się u dzieci 4-krotnie. Dziś mamy w Polsce blisko ok 20 tyś dzieci z cukrzycą typu 1. Do niedawna początek zachorowania przypadał na wiek pomiędzy 12 - 15 r. ż jednak w ostatnim czasie obserwuje się zjawisko zapadalności na cukrzycę u dzieci poniżej 5 r. ż a nawet mniejszych. Trend zapadalności na cukrzycę typu 1 w Polsce jest dwa razy wyższy w porównaniu z innymi krajami europejskimi. Przeciętna zapadalność na cukrzycę typu 1 w Polsce w latach 1989‑2004 wyniosła 10,2 na 100 tys. osób na rok i wzrosła z 5,5 aż do 17,7. Według prognoz na cukrzycę typu 1 w roku 2025 zachoruje 4800 dzieci w wieku 0-14 lat.. Więcej zachorowań obserwujemy u rodzeństwa i dzieci rodziców z cukrzycą typu 1 oraz u młodych dorosłych. Jest jedną z najbardziej niebezpiecznych chorób niezakaźnych i rozprzestrzenia się w zastraszającym tempie. Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że w najbliższych latach liczba zachorowań będzie wzrastać, by do 2030 roku sięgnąć liczby 590 milionów chorych na całym świecie.
Jest to choroba przewlekła, w której nasz układ odpornościowy atakuje i niszczy komórki β wysp trzustkowych. Dlatego to schorzenie należy do grupy tzw. chorób autoimmunologicznych. W konsekwencji trzustka nie jest już w stanie produkować własnej insuliny – hormonu niezbędnego do prawidłowego metabolizmu cukrów. Bezpośrednim następstwem tych zmian jest wysoki poziom glukozy we krwi, czyli hiperglikemia. Zazwyczaj dotyczy osób szczupłych, z genetycznymi predyspozycjami, u których autoimmunologiczny proces występujący w obrębie wysp trzustkowych prowadzi do destrukcji komórek produkujących insulinę (cukrzyca typu 1 o podłożu immunologicznym). Wyróżnia się także cukrzycę typu 1 o nieznanej etiologii, niezwiązaną z procesem immunologicznym zwaną cukrzycą idiopatyczną. Osoby – dzieci chore na cukrzyce są skazane na dożywotnie branie insuliny, a celem leczenia chorego jest takie postępowanie które zapobiega rozwojowi przewlekłych powikłań, a co za tym idzie pozwoli na wydłużenie życia i poprawę jego komfortu.
Wiedza na temat stóp w naszym społeczeństwie zdecydowanie się poprawiła w przeciągu ostatniej dekady. Zwiększyła się ilość wyspecjalizowanych gabinetów podologicznych a sam zawód podologa wymaga szerokiej wiedzy medycznej obejmującej takie dziedziny jak – diabetologia, ortopedia, dermatologia, chirurgia, osteologia, limfologia, miologia, neurologia, flebologia czy angiologia. Podolodzy coraz częściej są również edukatorami diabetologiczno – geriatrycznymi. Są osobami posiadającymi poszerzony zakres wiedzy o cukrzycy zdobyty podczas specjalistycznego kursu zakończonego egzaminem. Edukator dzięki posiadanej wiedzy może poprowadzić szkolenie lub spotkanie na temat cukrzycy, obalić stereotypy i budować bezpieczne otoczenie wokół młodego cukierka.
Podolog - edukator - to specjalista od stóp, który dzięki holistycznemu podejściu do problemu każdego pacjenta jest w stanie mu pomóc i rozwiązać istniejący problem. Może on dotyczyć nie tylko osób dorosłych, ale także i dzieci. Pamiętajmy, że dziecko nie jest miniaturą dorosłego, nie jest też nią stopa dziecka. Różnice są bardzo widoczne, a wynikają przede wszystkim z rozwoju oraz odmiennego użytkowania stóp w przypadku dzieci i dorosłych. Dlatego rodzice powinni zwracać szczególną uwagę, zwłaszcza jeśli już w naszej rodzinie dzieckiem takim jest Cukierek/Słodziak. W pełni ukształtowane stopy dzieci cukrzyków wymagają szczególnej profilaktyki i edukacji nie tylko rodziców, ale także samych dzieci, począwszy od właściwej diety (zbilansowana prawidłowa dieta węglowodanowa) poprzez prawidłową higienę (obcinanie paznokci, mycie i pielęgnację, stosowanie odpowiednich kosmetyków) oraz dobór odpowiednego obuwia czy odzieży (śpioszki, skarpety, rajstopy) aż do ćwiczeń poprawiających kondycję stopy. Zwłaszcza na stopach chorych dzieci na cukrzycę mogą pojawiać się różnego rodzaju zmiany chorobowe, które mogą mieć podłoże zaburzeń ogólnoustrojowych. W związku z tym, w ramach profilaktyki zaleca się, aby co najmniej raz w roku udać się do specjalisty – podologa w celu kontroli stanu stóp.
Pierwsza wizyta może być stresująca i wywoływać lęk, dlatego rodzic powinien odpowiednio przygotować swoją pociechę, poinformować o wizycie i sposobie jej przebiegu.
Pierwsza wizyta podologiczna- profilaktyczna rozpoczyna się podpisaniem zgody przez przedstawiciela prawnego na podjęcie czynności podologicznych u pacjenta nieletniego , jeżeli pacjent ukończył 16 lat wymagana jest też jego zgoda. Następnie przeprowadzany jest dokładny wywiad, który znacznie ułatwi rozpoznanie przyczyny stanu stóp. Ważne jest aby sam rodzic przygotował się do takiej wizyty. Ważnymi informacjami będzie nie tylko okres noworodkowy dziecka jego motoryczny rozwój, wady wrodzone, wszelkie urazy w obrębie kończyn, aktywność ruchowa i styl życia, alergie, choroby – cukrzyca, ale również przebyte zakażenia i choroby wśród osób bliskich. Zaleca się, aby rodzic zabrał ze sobą dokumentację medyczną.
Po przeprowadzonym wywiadzie rozpoczynamy badanie palpacyjne – badanie przedmiotowe gdzie oceniane są stopy - stan skóry (nawilżenie – stopa pocąca się czy nadmierna suchość skóry, zasinienie, zaczerwienienie), poziom ukrwienia, zrogowacenia (hiperkeratozy, nagniotki, modzele, odciski), zmiany międzypalcowe, zmiany wypryski skórne (brodawki), ocena paznokci – onycholiza (wolne przestrzenie pomiędzy płytką paznokciową a łożyskiem), zmiany zabarwienia płytki (infekcje grzybiczne/wirusowe), wrastające paznokcie, deformacje palców, rodzaj stopy, ruchomość stawów. Stopy cukierka- dziecka są bardzo delikatne ich dobra kondycja będzie miała ogromy wpływ na zdrowie w życiu dorosłym dlatego edukacja w kwestii zachowania prawidłowej higieny nie powinna się ograniczać tylko do edukacji opiekunów, ale powinna obejmować dzieci, gdyż to od nich zależy jakie będą miały w przyszłości stopy.
Podczas wizyty podolog pokazuje jak prawidłowo obcinamy paznokcie, jaka powinna być ich długość, kształt gdyż nieprawidłowe skracanie płytki paznokciowej może doprowadzić do groźnych powikłań. Ważnym aspektem jest też codzienne mycie stóp nie każdy wie jak myć nogi i jakie stosować preparaty do pielęgnacji które gwarantują odpowiednia higienę oraz zapobiegają rozwojowi infekcji bakteryjnych i wirusowych.
Podczas badania słodzaków bardzo ważne jest też badanie czucia i wykluczenie tym samym neuropatii, która w głównej mierze jest powikłaniem cukrzycy, jak również współistnieje z chorobami neurologicznymi i nowotworowymi.
W przebiegu badania wyróżnia się następujące rodzaje czucia:
- dotyku, które mierzone jest za pomocą monofilamentu,
- wibracji, do którego użyty jest stroik (128 Hz) zwany inaczej kamertonem; przykładany do palucha i kostki bocznej daje wyczuwalne przez pacjenta wibracje
- temperatury, (Tip Therm)
Kolejną fazą badania przedmiotowego jest ocena kontaktu stopy z podłożem. W tym celu wykonywane jest badanie na podoskopie. Jest to badanie nieinwazyjne a podoskop to szklany stopień z lustrzanym dnem oraz oświetleniem LED i kamerką, który umożliwia obejrzenia sklepienia i stępu stopy, ustawienia kości piętowej, krzywości kolan oraz wykonanie zdjęć do archiwum. Badanie to pozwala na ocenę kształtu, rozkładu sił na stopie oraz zdiagnozowanie niektórych deformacji w obrębie stóp badanego dziecka np. płaskostopie poprzeczne czy podłużne lub deformacje palców. Badanie podoskopowe dzieli się na statyczne i dynamiczne. Badanie statyczne polega na stanięciu na urządzeniu w bezruchu, dynamiczne zaś na naprzemiennym stawaniu na jednej nodze – dzięki czemu można określić stabilność stawu skokowego, zmianę kształtu stopy pod wpływem obciążenia oraz pracę kręgosłupa dziecka. Badanie to ma na celu przede wszystkim zaobserwowanie ewentualnej wady chodu.
Na podstawie tego badania można zdiagnozować wiele schorzeń postawy, dobrać odpowiednią wkładkę do butów, skierować do innego specjalisty fizjoterapeuty w celu gimnastyki i rehabilitacji stóp.
Podczas wizyty podolog ocenia również obuwie, w którym chodzi pacjent , edukuje rodziców jak prawidłowo dobrać obuwie, jego rozmiar czy typ, gdyż źle dobrane obuwie może doprowadzić do powstania poważnych deformacji stóp, zaburzeń rozwojowych w obrębie kolan, bioder i kręgosłupa.
Podolog doradza również w doborze odpowiedniej odzieży – skarpetek, rajstop, śpioszków, które mają zdecydowany wpływ na stan skóry stóp. Edukuje na co należy zwracać uwagę podczas zakupu tego typu odzieży – skład tkaniny czy rozmiar.
Wizyta u Podologa powinna być nie tylko z konieczności w przypadku problemów i bólu, ale coroczna, stała wpisana w kalendarz wizyt Słodziakaów. Podolog będzie starał się zadbać o dobry stan nóg, a poprzez edukację rodziców podniesie ich dotychczasowy poziom wiedzy podologiczno- diabetologiczny.
