Lektura diabetyka

Nadeszła długo oczekiwana odpowiedź  z Departamentu Matki i Dziecka w kwestii opieki nad dziećmi chorymi na cukrzycę w placówkach oświatowych.

 

Szanowna Pani!

W odpowiedzi na korespondencję skierowaną drogą elektroniczną do Ministerstwa Zdrowia w sprawie uregulowań w zakresie pobytu dzieci z cukrzycą w placówkach oświatowych, uprzejmie proszę o przyjęcie poniższego stanowiska.  

Prawo dzieci i młodzieży do edukacji zagwarantowane jest przepisami ustawy o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.). W myśl przepisów, edukacja dzieci przewlekle chorych i niepełnosprawnych realizowana jest zgodnie z ich indywidualnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi oraz predyspozycjami. Przepisy prawa
nie wykluczają możliwości uczęszczania do przedszkola dzieci przewlekle chorych
i niepełnosprawnych. Decyzję o przyjęciu dziecka przewlekle chorego do wybranej przez rodziców placówki podejmuje każdorazowo dyrektor. Przyjęcie uwarunkowane jest jednak możliwością zapewnienia dziecku, stosownie do rodzaju schorzenia czy niepełnosprawności, właściwych warunków pobytu. Dzieci przewlekle chore i niepełnosprawne mogą uczęszczać do ogólnodostępnych placówek oświatowych (przedszkoli i szkół). W wielu wypadkach powoduje to wystąpienie nowych sytuacji, z którymi do tej pory nie stykali się dyrektorzy szkół, przedszkoli, wychowawcy i nauczyciele. Zapewnienie odpowiedniej opieki nad dziećmi chorującymi na schorzenia przewlekłe, w tym: z cukrzycą, pozostaje jednym
z istotnych celów współpracy Ministra Edukacji Narodowej i Ministra Zdrowia.

 Minister Zdrowia podejmuje działania mające na celu poprawę dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej oraz podnoszenia poziomu świadczeń zdrowotnych dla dzieci i młodzieży. Podstawę działań w tym zakresie stanowią przepisy ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r.

o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027, z późn. zm.). Zgodnie z przepisami, dzieci i młodzież - bez względu
na status materialny i bez względu na uprawnienia z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego ich rodziców/opiekunów - mają zapewnioną bezpłatną opiekę zdrowotną, obejmującą zapobieganie chorobom, wykrywanie chorób, leczenie oraz zapobieganie niepełnosprawności.
Dzieci przewlekle chore mają pełne prawo do korzystania z tych świadczeń na równi
z innymi osobami ubezpieczonymi, adekwatnie do istniejącego problemu zdrowotnego. Szczegółowe regulacje prawne dotyczące profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi
i młodzieżą określają:
1.    rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 sierpnia 2009 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej (Dz. U. 139, poz. 1139,
z późn. zm.);
2.    rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 sierpnia 2009 r. w sprawie organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą (Dz. U. Nr 139 poz. 1133).
W obowiązującym systemie ochrony zdrowia, opiekę zdrowotną nad dziećmi i młodzieżą sprawują lekarz podstawowej opieki zdrowotnej (na podstawie deklaracji wyboru złożonej przez rodziców/ opiekunów prawnych dziecka), pielęgniarka podstawowej opieki zdrowotnej oraz pielęgniarka środowiska nauczania i wychowania (w odniesieniu do uczniów). Dzieci przewlekle chore mają prawo do świadczeń gwarantowanych, w szczególności do refundacji części lub całości kosztu leków i wyrobów medycznych koniecznych do utrzymania zdrowia
i ograniczania możliwości występowania powikłań tych chorób. W przypadku dzieci chorych na cukrzycę do ukończenia przez nie 18. roku życia. przepisy stanowione przez Ministra Zdrowia gwarantują – w uzasadnionych medycznie przypadkach - zaopatrzenie chorego dziecka w pompę insulinową oraz edukację umożliwiającą w pełni samodzielne posługiwanie się pompą i wymianę osprzętu. Regulacje w tym zakresie zawarte są w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 sierpnia 2009 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej (Dz. U. 211, poz. 1637, z późn. zm.).
Dostrzegając konieczność zintensyfikowania działań prewencyjnych, Minister Zdrowia rozszerzył program polityki zdrowotnej pn.: Narodowy Program Przeciwdziałania Chorobom Cywilizacyjnym o moduł - Program Prewencji i Leczenia Cukrzycy w Polsce na lata 2010-2011. Program zawiera kompleksowy plan działań zorientowany specyficznie na grupę osób chorych na cukrzycę. Celem programu jest zwiększenie wiedzy społeczeństwa na temat cukrzycy poprzez stałe upowszechnianie wiedzy o cukrzycy i zdrowym stylu życia, stworzenie systemu szkoleń dla pacjentów, ich rodzin oraz wybranych grup zawodowych  i poprawa jakości opieki nad chorymi na cukrzycę poprzez działania edukacyjne i szkolenia pielęgniarek i położnych do pracy na stanowisku edukatora cukrzycy. W 2011 r. działania  obejmą wdrażanie ujednoliconych akcji promocyjnych na temat czynników wywołujących cukrzycę oraz dotyczących pierwszej pomocy, jakiej należy udzielić chorym na cukrzycę, głównie dzieciom posiadającym pompę insulinową, adresowanych do chorych, rodziców
i opiekunów oraz do wybranych grup zawodowych (w tym: nauczycieli i wychowawców).

W związku ze zgłaszanymi przez rodziców sygnałami o trudnościach związanych  z przyjęciem i pobytem w ogólnodostępnych przedszkolach i szkołach dzieci przewlekle chorych i niepełnosprawnych, z inicjatywy Pani Elżbiety Radziszewskiej – Pełnomocnika Rządu do Spraw Równego Traktowania powołany został Zespół do spraw przeciwdziałania dyskryminacji dzieci przewlekle chorych. Zadaniem Zespołu były: analiza sytuacji wykluczenia  dzieci przewlekle chorych z  przedszkoli i młodszych klas szkół podstawowych, wypracowanie zasad współpracy między lekarzami rodzinnymi a opiekunami dzieci  w przedszkolach i szkołach, wypracowanie propozycji porozumienia między rodzicami/ opiekunami oraz opracowanie projektu publikacji informacyjnych na temat najczęstszych chorób przewlekłych. Przygotowano materiały informacyjno-edukacyjnych dla dyrektorów i nauczycieli placówek oświatowych, które umożliwiają zdobycie podstawowej wiedzy i umiejętności, niezbędnych do sprawowania opieki nad dzieckiem przewlekle chorym w czasie pobytu w placówce oświatowej. Określono również wykaz informacji, niezbędnych do przyjęcia dziecka przewlekle chorego do placówki oświatowej, przekazywanych przez rodziców (opiekunów) dziecka oraz od lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad dzieckiem. Informacje te zostały zamieszczone w książeczkach, przeznaczonych dla nauczycieli, rodziców i osób zajmujących się dziećmi przewlekle chorymi. Wśród publikacji znalazła się również pozycja: „Dziecko z cukrzycą w szkole i przedszkolu” (autorzy:
D. Witkowski, J. Pietruszyńska, A. Szewczyk, R. Wójcik), dostępna m.in. na stronie: http://www.men.gov.pl/images/docs/Choroby/cukrzyca.pdf oraz na stronach internetowych Ministerstwa Edukacji Narodowej oraz Ministerstwa Zdrowia, Biura Pełnomocnika Rządu
do Spraw Równego Traktowania i Ośrodka Rozwoju Edukacji. Publikacje zostały nieodpłatnie przekazane do wszystkich szkół i przedszkoli na terenie kraju.  W publikacja skoncentrowano się na następujących chorobach przewlekłych: cukrzyca, astma, padaczka czy hemofilia). Dzięki informacjom zawartym w tych publikacjach nauczyciele i wychowawcy mogą poznać istotę choroby, jej skutki oraz wpływ na funkcjonowanie społeczne, emocjonalne i intelektualne dziecka, jego samopoczucie, nastrój i możliwości uczenia się. Mogą także dowiedzieć się, w jaki sposób te informacje o dziecku i jego chorobie powinni uwzględnić w swojej pracy. Mogą być one zatem traktowane jako materiały pomocnicze, wspierające nauczycieli i wychowawców w codziennej pracy z dzieckiem przewlekle chorym. Ewaluacja efektów prac Zespołu do spraw przeciwdziałania dyskryminacji dzieci przewlekle chorych będzie możliwa w dłuższej perspektywie czasowej.

W myśl obowiązujących przepisów, placówki oświatowe (przedszkola) nie posiadają uprawnień do realizacji świadczeń opieki zdrowotnej. Jak wynika z art. 18d ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89, z późn. zm.), świadczenia zdrowotne (czyli działania służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz inne działania medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich udzielania) mogą być udzielane wyłącznie przez osoby wykonujące zawód medyczny. W przypadku świadczeń zdrowotnych udzielanych dzieciom przewlekle chorym, świadczenia udziela lekarz zlecający określone leczenie tj. leczenie określonymi lekami.Natomiast samo podanie leków zleconych przez lekarza należy traktować jako czynność techniczną polegająca na realizacji zlecenia lekarskiego, która wiąże się ze sprawowaniem funkcji opiekuńczej nad dzieckiem wymagającym systematycznego podawania leków. W tym zakresie, jakkolwiek brak jest przepisów określających szczegółowo te elementy opieki, które mają na celu zachowanie zdrowia dziecka, wydaje się, że działania podejmowane przez opiekunów prawnych
i faktycznych (nauczycieli i wychowawców) powinny być analogiczne do tych, jakie
w podobnych sytuacjach podejmowaliby rodzice dziecka. Przyjęcie odmiennej interpretacji, zgodnie z którą wychowawcy w przedszkolu nie mogliby podawać leków zleconych przez lekarza narażałoby dziecko na utratę zdrowia lub życia, a opiekuna (wychowawcę) na zarzut niewłaściwie sprawowanej opieki. Dotyczy to zwłaszcza opieki nad dziećmi z chorobami przewlekłymi. Należy raz jeszcze podkreślić, że decyzję o przyjęciu dziecka przewlekle chorego do wybranych przez rodziców przedszkola lub szkoły podejmuje każdorazowo dyrektor placówki, uwzględniając konieczność zapewnienia dziecku bezpiecznych warunków pobytu. Rodzice dziecka obowiązani są przed przyjęciem dziecka do przedszkola przedstawić dyrektorowi zaświadczenie lekarskie, w którym muszą być zawarte następujące informacje: rozpoznanie choroby przewlekłej, opinia na temat możliwości uczęszczania dziecka  do przedszkola czy szkoły ogólnodostępnej, informacje dla wychowawcy dotyczące postępowania z dzieckiem i konieczności realizacji wskazanych stałych zleceń w czasie pobytu dziecka w placówce, informacje dotyczące rodzaju koniecznych działań w razie wystąpienia nasilenia objawów choroby, ewentualne ograniczenia i zalecenia dotyczące udziału dziecka w zajęciach. W sytuacji, kiedy w czasie pobytu w placówce będzie wymagało podania leku, bądź zastosowania innych koniecznych działań – niezbędne jest upoważnienie (pisemne lub ustne) rodziców/opiekunów dziecka dla dyrektora placówki do podejmowania wymienionych wyżej działań, a także uzyskanie pisemnego zobowiązania dyrektora placówki oraz osoby, która będzie realizowała te zadania do ich podjęcia. Niemniej, odpowiedzialność za prawidłowe leczenie dziecka spoczywa głównie na rodzicach i zespole leczącym. Wychowawca w przedszkolu i szkole pełni jedynie rolę wspierającą i służy pomocą
w nagłych sytuacjach.

Odnosząc się do opinii na temat konieczności podjęcia inicjatyw legislacyjnych w celu nałożenia na placówki oświatowe obowiązku przyjmowania dzieci przewlekle chorych oraz zapewnienia opieki zdrowotnej i odpowiedniej diety uprzejmie informuję, że podejmowane przez Ministra Zdrowia w najbliższym czasie działania, służące optymalizacji opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą, ukierunkowane będą na doskonalenie istniejącego systemu opieki, którego podstawy prawne wskazano we wstępie.

Jednocześnie pragnę wskazać, że w przypadkach, gdy do resortu napływają sygnały o występowaniu trudności z zapewnieniem dzieciom przewlekle chorym właściwych warunków pobytu w przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych), Departament Matki i Dziecka w Ministerstwie Zdrowia we współpracy z Departamentem Zwiększania Szans Edukacyjnych w Ministerstwie Edukacji Narodowej oraz organami samorządu terytorialnego podejmuje bieżące interwencje.

DYREKTOR
Departamentu Matki i Dziecka

 

Dagmara Korbasińska


 

Orzeczenie o niepełnosprawności